HĐGM Perù và Ngày Bảo vệ Sự sống
Hôm 11 tháng 9 vừa qua, Giáo hội Perù đã cử hành Ngày Sự sống lần thứ 22 kết thúc Tuần Gia đình Toàn quốc, bắt đầu từ ngày mồng 4 tháng 9. Nhân dịp này Uỷ ban Sự sống và Gia đình của HĐGM đã công bố sứ điệp khẳng định rằng sự sống là ơn cao trọng Thiên Chúa ban cho con người, cần được bảo vệ như khẳng định trong khoản 2 của Hiến pháp quốc gia.
HĐGM Perù và Ngày Bảo vệ Sự sống
Hôm 11 tháng 9 vừa qua, Giáo hội Perù đã cử hành Ngày Sự sống lần thứ 22 kết thúc Tuần Gia đình Toàn quốc, bắt đầu từ ngày mồng 4 tháng 9. Nhân dịp này Uỷ ban Sự sống và Gia đình của HĐGM đã công bố sứ điệp khẳng định rằng sự sống là ơn cao trọng Thiên Chúa ban cho con người, cần được bảo vệ như khẳng định trong khoản 2 của Hiến pháp quốc gia.
Các Giám mục cũng báo động liên quan tới phán quyết của toà án cho phép sử dụng “viên thuốc ngày hôm sau” trong các trung tâm y tế toàn nước. Nó là thuốc giết sinh mạng các người yêu đuối và vô phương thế tự vệ, gây ra các bất công và vi phạm trầm trọng các quyền con người trong đó quyền đầu tiên là quyền sống. Chính quyền có bổn phận đầu tiên là tôn trọng và thăng tiến các quyền của người dân Perù mà không phân biệt kỳ thị thuộc bất cứ loại nào, lại càng không được phân biệt kỳ thị tuổi tác và tình trạng không có khả thể hành động như các thai nhi. Để tránh các trường hợp phá thai và bỏ rơi trẻ em cần tạo dễ dãi cho tiến trình nhận con nuôi, nhất là trong trường hợp các cha mẹ không muốn có con. Mọi Kitô hữu được mời gọi góp phần tìm ra các giải pháp cho các trường hợp đau đớn như thế bằng cách trợ giúp các thiếu nữ mang thai, tiếp đón họ và đồng hành với họ và chính quyền phải cống hiến cho họ các khả thể theo nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của mình. Các Giám mục Perù tái khẳng định giá trị của sự sống và quyền sống, và tố cáo các lèo lái của một ý thức hệ tìm định nghĩa trở lại các ý niệm như lúc khởi đầu sự sống, việc thụ thai và mang thai nhằm đạt vài mục đích như “quyền sức khoẻ sinh sản” bao gồm việc phá thai và giết các thai nhi.
Sứ điệp của các Giám mục viết: Trong Ngày cho Sự sống hôm nay Giáo hội Perù xin chúng ta cử hành ơn thánh thiêng của sự sống con người trong những lúc dầu tiên của nó kề từ khi được thụ thai. Nhân dịp này một cách đặc biệt trước các tấn kích chống lại sự sống của thai nhi trong những ngày đầu đời. “Trước khi con được thành hình trong lòng mẹ Ta đã biết con và trước khi con sinh ra Ta đã thánh hiến con.” (Gr 1,5).
Thiên Chúa yêu thương chúng ta từ trước khi chúng ta được thành hình, trong tư tưởng của Ngài, và Ngài tạo dựng nên chúng ta để yêu thương chúng ta và để chúng ta yêu thương. Thánh Kinh cho thấy một cách mạnh mẽ kết luận rằng sự sống con người bắt đầu với việc thụ thai, là tiến trình mà chúng ta biết nhờ khoa học rằng nó bắt đầu với việc thụ tinh, khi một sự sống mới của con người, duy nhất và không thể lập lại được bắt đầu sự hiện hữu của nó.
ĐTC Phanxicô nói với chúng ra: “Phá thai không phải là một sự dữ nhỏ hơn: nó là một tội phạm. Nó loại trừ một người để cứu một người khác. Đó là điều tổ chức tội phạm mafia làm. Nó là một tội phạm, một sự dữ tuyệt đối.” Vì thế, như là tín hữu Công giáo chúng ta phải khước từ phá thai với xác tín phát xuất từ đức tin của chúng ta, và nó cũng được khoa học ủng hộ. Hiện nay có rất nhiều tấn kích chống lại sự sống con người, đặc biệt chống lại những người không được bênh đỡ nhất, những người nhỏ nhất không thể nói thay cho chính mình đó là bào thai.
Có nhiều nhóm và tổ chức quốc tế đang gây áp lực đối với Perù để phân phát thuốc phá thai được biết như là “viên thuốc ngày hôm sau” bằng cách chối rằng nó là thuốc khiến cho phôi thai không bám vào thành tử cung được, khi bào thai được khoảng 6 ngày sống kể từ khi được thụ thai, và chỉ cần đến tử cung để tiếp tục lớn lên.
Ở đây, ĐTC Phanxicô cũng kêu gọi sự chú ý của chúng ta, khi ngài nói: “Một trong những vấn đề trầm trọng nhất của thời đại chúng ta chắc chắn đó là sự thay đổi tương quan với cự sống. Và điều mà chúng ta đã tương đối hoá như là xã hội, đó là giá trị sự sống con người bằng cách tạo ra các bất công trầm trọng đối với các người yếu đuối nhất. Mẹ Teresa Calcutta đã nói: “Sự đe doạ lớn nhất đối với nền hoà bình ngày nay là phá thai, bởi vì phá thai là gây chiến tranh với trẻ em, trẻ em vô tội chết vì chính tay của mẹ mình. Nếu chúng ta chấp nhận rằng một bà mẹ có thể giết chết chính con mình, thì làm sao chúng ta có thể nói với các người khác đừng giết người?” Chúng ta không thể xây dựng hoà bình, nếu không tôn trọng và bảo vệ sự sống.”
Thật đáng than phiền sự kiện chính quyền đang bỏ sang một bên nhiệm vụ bảo vệ sự sống từ lúc thụ thai, mà Hiến pháp chính tri của Perù giao cho trong khoản 2, khi thăng tiến việc phân phát viên thuốc ngày hôm sau. ĐTC Phanxicô đã rất rõ ràng liên quan tới điều này “Giáo Hội khước từ với tất cả sức mạnh của mình các can thiệp áp đặt của chính quyền liên quan tới việc ngừa thai, làm tuyệt đường sinh sản, bao gồm cả việc phá thai”, khi nhiệm vụ của chính quyền là tôn trọng và thăng tiến các quyền con người của mọi công dân Perù, mà không kỳ thị thuộc bất cứ loại nào, lại càng không được kỳ thị tuổi tác và tình trạng không thể tự vệ.
Tiếp tục sứ điệp, các Giám mục Perù viết: Trong Tông huấn “Niềm vui Yêu thương”, ĐTC Phanxicô nhắc nhớ chúng ta: “Thật quan trọng nhấn mạnh rằng luật lệ có thể tạo dễ dàng cho việc nhận nuôi con, nhất là trong trường hợp những đứa con không được cha mẹ muốn có, để phòng ngừa việc phá thai hay bỏ rơi con cái.” Đây là một lời mời gọi tất cả mọi tín hữu Công giáo tham gia vào việc tìm ra các giải pháp cho các tình trạng đau khổ và bị bỏ rơi mà các gia đình đang phải gánh chịu, một cách đặc biệt các phụ nữ, tiếp đón họ, đồng hành với họ, và đòi hỏi nơi nhà nước các câu trả lời phù hợp với bổn phận của mình mà Hiến pháp đã đề ra.
Các Giám mục Perù tiếp nhận âu lo này và trong một tuyên cáo rõ ràng và can đảm nói với chúng ta: “Chúng tôi tái khẳng định giá trị của sự sống con người và tố cáo sự kiện người ta đang lèo lái cho một ý thức hệ yêu sách định nghĩa trở lại các ý niệm quan trọng như việc bắt đầu sự sống, sự thụ thai và mang thai không phải với các tiêu chuẩn khoa học, nhưng là để đạt các mục đích ủng hộ quyền tính dục và sinh sản, trong đó bao gồm cả việc phá thai và cái chết của bào thai. Chúng tôi đặt để tất cả các âu lo này và ước muốn bênh vực sự sống con người từ khi thụ thai cho tới lúc chết tự nhiên trong tay Đức Maria Vô Nhiễm Nguyên Tội và Thánh Tâm Chúa Giêsu, để các Ngài giúp chúng ta biết sống quảng đại mỗi ngày, và loan báo giá trị của sự sống con người với niềm vui biết rằng chúng ta là các người con được yêu thương của Thiên Chúa.”
Từ nhiều thập niên qua, luật phá thai đã được nhiều chính quyền trên thế giới chấp thuận. Người ta thường biện minh cho việc giết người này dưới nhiều chiêu bài khác nhau và nhiều phong trào khác nhau. Phong trào nữ quyền khẳng định nữ giới có toàn quyền trên cái bụng của mình. Bụng tôi là của tôi, tôi có quyền muốn làm gì với nó thì làm. Vì thế, việc phá thai không liên quan gì tới ai và nó là quyền của riêng tôi, muốn có con hay muốn huỷ hoại đứa con đó. Nhiều chính quyền để tránh dùng từ phá thai thì tìm ra một kiểu nói quanh xem ra rất là nhân đạo, tử tế và có lý: đó là “sức khoẻ sinh sản”, phá thai vì sức khoẻ của bà mẹ, giết đứa con để bảo vệ sức khoẻ của bà mẹ. Giết con để bảo vệ sức khoẻ của mẹ nhân danh quyền được sống khoẻ mạnh. Giết người để cứu người. Nhưng cho dù người ta có dùng các kiểu nói hay đẹp tới đâu đi nữa, phá thai vẫn là tội giết người. Và không có gì có thể biện minh cho hành động giết người, đặc biệt đây là mạng sống của các thai nhi, vô tội và không phương thế tự vệ.
Để biện minh và làm nhẹ tội giết người nhiều người kể cả nhiều khoa học gia cho rằng phôi thai chưa phải là người, mà chỉ là một nhóm tế bào đang phát triển mà thôi, nên không có giá trị là người và không có các quyền của con người. Nhưng đó chỉ là một kiểu đánh lạc hướng dư luận. Giá cha mẹ của họ cũng đã lý luận như thế thì họ đã không có cơ may chào đời, lớn lên trưởng thành, và giờ đây ngồi đó mà lý luận một cách lệch lạc và bệnh hoạn như vậy, để biện minh cho hành động giết người qua việc phá thai, sát hại các thai nhi còn trong lòng mẹ. Cũng để lấp liếm tội giết người và nhất là dẹp yên tiếng nói trách móc của lương tâm luật cho phép phá thai giới hạn tháng tuổi của thai nhi, làm như thể khí giết thai nhị cho tới 3 tháng tuổi thì họ không có tội, còn trên 3 tháng trở lên mới là tội giết người. Nhưng cũng có những luật lệ cho phép giết các thai nhi cho tới 8 tháng, và bằng cách cắt chặt bào thai trong lòng mẹ, rồi dùng ống hút các phần thân thể của thai nhi bị cắt chặt đó ra ngoài. Đây đã là điểu chính quyền của Tổng thống Bill Clinton cho phép. Và kỹ thuật phá thai này được sử dụng tại nhiều nơi trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam, là một trong các quốc gia có nạn phá thai cao nhất thế giới. Trong các thập niên 1980-1990 tại một vài nhà thương phá thai ở Canada người ta vất các trẻ em sinh ra còn sống vào thùng rác để cho các em chết trong đó, mà không thương tiếc gì. Và các bác sĩ phá thai nhận tiền thù lao rất hậu hĩnh. Chúng ta có thể định nghĩa phá thai là một kỹ nghệ giết người trên thế giới ngày nay.
Và cái guồng máy giết người ấy hằng năm huỷ hoại sinh mạng của 50 triệu thai nhi. Nói là 50 triệu theo ước tính phòng chừng, vì thực ra không có thống kê chính thức nào cho biết số trẻ em bị giết trong lòng mẹ trên thế giới hằng năm là bao nhiêu. Vì bên cạnh các nhà thương cho phép phá thai có biết bao vụ phá thai lén lút khác nữa, mà không có ai có thể thống kê nổi. Với con số đó thế giới tân tiến chúng ta đang sống là một thế giới sát nhân. Và giữa chủ trương của Đảng Dân chủ Mỹ cổ vũ tự do phá thai, nghĩa là giết các trẻ em trong lòng mẹ, và chủ trương của Đảng Cộng hoà, trong đó hàng lãnh đạo kể từ gia đình của Tồng thống Bush trở đi nắm kỹ nghệ sản xuất và bán vũ khí trong tay, tạo chiến tranh để gửi các thanh niên Mỹ đi chiến đấu và chết đó đây trên thế giới, kỹ nghệ giết người chỉ đổi tên. Có khác biệt chăng là một bên giết thai nhi, còn bên kia giết thanh niên, là các trẻ em đã được nuôi nấng học hành và trưởng thành.
Các Giám mục cũng báo động liên quan tới phán quyết của toà án cho phép sử dụng “viên thuốc ngày hôm sau” trong các trung tâm y tế toàn nước. Nó là thuốc giết sinh mạng các người yêu đuối và vô phương thế tự vệ, gây ra các bất công và vi phạm trầm trọng các quyền con người trong đó quyền đầu tiên là quyền sống. Chính quyền có bổn phận đầu tiên là tôn trọng và thăng tiến các quyền của người dân Perù mà không phân biệt kỳ thị thuộc bất cứ loại nào, lại càng không được phân biệt kỳ thị tuổi tác và tình trạng không có khả thể hành động như các thai nhi. Để tránh các trường hợp phá thai và bỏ rơi trẻ em cần tạo dễ dãi cho tiến trình nhận con nuôi, nhất là trong trường hợp các cha mẹ không muốn có con. Mọi Kitô hữu được mời gọi góp phần tìm ra các giải pháp cho các trường hợp đau đớn như thế bằng cách trợ giúp các thiếu nữ mang thai, tiếp đón họ và đồng hành với họ và chính quyền phải cống hiến cho họ các khả thể theo nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của mình. Các Giám mục Perù tái khẳng định giá trị của sự sống và quyền sống, và tố cáo các lèo lái của một ý thức hệ tìm định nghĩa trở lại các ý niệm như lúc khởi đầu sự sống, việc thụ thai và mang thai nhằm đạt vài mục đích như “quyền sức khoẻ sinh sản” bao gồm việc phá thai và giết các thai nhi.
Sứ điệp của các Giám mục viết: Trong Ngày cho Sự sống hôm nay Giáo hội Perù xin chúng ta cử hành ơn thánh thiêng của sự sống con người trong những lúc dầu tiên của nó kề từ khi được thụ thai. Nhân dịp này một cách đặc biệt trước các tấn kích chống lại sự sống của thai nhi trong những ngày đầu đời. “Trước khi con được thành hình trong lòng mẹ Ta đã biết con và trước khi con sinh ra Ta đã thánh hiến con.” (Gr 1,5).
Thiên Chúa yêu thương chúng ta từ trước khi chúng ta được thành hình, trong tư tưởng của Ngài, và Ngài tạo dựng nên chúng ta để yêu thương chúng ta và để chúng ta yêu thương. Thánh Kinh cho thấy một cách mạnh mẽ kết luận rằng sự sống con người bắt đầu với việc thụ thai, là tiến trình mà chúng ta biết nhờ khoa học rằng nó bắt đầu với việc thụ tinh, khi một sự sống mới của con người, duy nhất và không thể lập lại được bắt đầu sự hiện hữu của nó.
ĐTC Phanxicô nói với chúng ra: “Phá thai không phải là một sự dữ nhỏ hơn: nó là một tội phạm. Nó loại trừ một người để cứu một người khác. Đó là điều tổ chức tội phạm mafia làm. Nó là một tội phạm, một sự dữ tuyệt đối.” Vì thế, như là tín hữu Công giáo chúng ta phải khước từ phá thai với xác tín phát xuất từ đức tin của chúng ta, và nó cũng được khoa học ủng hộ. Hiện nay có rất nhiều tấn kích chống lại sự sống con người, đặc biệt chống lại những người không được bênh đỡ nhất, những người nhỏ nhất không thể nói thay cho chính mình đó là bào thai.
Có nhiều nhóm và tổ chức quốc tế đang gây áp lực đối với Perù để phân phát thuốc phá thai được biết như là “viên thuốc ngày hôm sau” bằng cách chối rằng nó là thuốc khiến cho phôi thai không bám vào thành tử cung được, khi bào thai được khoảng 6 ngày sống kể từ khi được thụ thai, và chỉ cần đến tử cung để tiếp tục lớn lên.
Ở đây, ĐTC Phanxicô cũng kêu gọi sự chú ý của chúng ta, khi ngài nói: “Một trong những vấn đề trầm trọng nhất của thời đại chúng ta chắc chắn đó là sự thay đổi tương quan với cự sống. Và điều mà chúng ta đã tương đối hoá như là xã hội, đó là giá trị sự sống con người bằng cách tạo ra các bất công trầm trọng đối với các người yếu đuối nhất. Mẹ Teresa Calcutta đã nói: “Sự đe doạ lớn nhất đối với nền hoà bình ngày nay là phá thai, bởi vì phá thai là gây chiến tranh với trẻ em, trẻ em vô tội chết vì chính tay của mẹ mình. Nếu chúng ta chấp nhận rằng một bà mẹ có thể giết chết chính con mình, thì làm sao chúng ta có thể nói với các người khác đừng giết người?” Chúng ta không thể xây dựng hoà bình, nếu không tôn trọng và bảo vệ sự sống.”
Thật đáng than phiền sự kiện chính quyền đang bỏ sang một bên nhiệm vụ bảo vệ sự sống từ lúc thụ thai, mà Hiến pháp chính tri của Perù giao cho trong khoản 2, khi thăng tiến việc phân phát viên thuốc ngày hôm sau. ĐTC Phanxicô đã rất rõ ràng liên quan tới điều này “Giáo Hội khước từ với tất cả sức mạnh của mình các can thiệp áp đặt của chính quyền liên quan tới việc ngừa thai, làm tuyệt đường sinh sản, bao gồm cả việc phá thai”, khi nhiệm vụ của chính quyền là tôn trọng và thăng tiến các quyền con người của mọi công dân Perù, mà không kỳ thị thuộc bất cứ loại nào, lại càng không được kỳ thị tuổi tác và tình trạng không thể tự vệ.
Tiếp tục sứ điệp, các Giám mục Perù viết: Trong Tông huấn “Niềm vui Yêu thương”, ĐTC Phanxicô nhắc nhớ chúng ta: “Thật quan trọng nhấn mạnh rằng luật lệ có thể tạo dễ dàng cho việc nhận nuôi con, nhất là trong trường hợp những đứa con không được cha mẹ muốn có, để phòng ngừa việc phá thai hay bỏ rơi con cái.” Đây là một lời mời gọi tất cả mọi tín hữu Công giáo tham gia vào việc tìm ra các giải pháp cho các tình trạng đau khổ và bị bỏ rơi mà các gia đình đang phải gánh chịu, một cách đặc biệt các phụ nữ, tiếp đón họ, đồng hành với họ, và đòi hỏi nơi nhà nước các câu trả lời phù hợp với bổn phận của mình mà Hiến pháp đã đề ra.
Các Giám mục Perù tiếp nhận âu lo này và trong một tuyên cáo rõ ràng và can đảm nói với chúng ta: “Chúng tôi tái khẳng định giá trị của sự sống con người và tố cáo sự kiện người ta đang lèo lái cho một ý thức hệ yêu sách định nghĩa trở lại các ý niệm quan trọng như việc bắt đầu sự sống, sự thụ thai và mang thai không phải với các tiêu chuẩn khoa học, nhưng là để đạt các mục đích ủng hộ quyền tính dục và sinh sản, trong đó bao gồm cả việc phá thai và cái chết của bào thai. Chúng tôi đặt để tất cả các âu lo này và ước muốn bênh vực sự sống con người từ khi thụ thai cho tới lúc chết tự nhiên trong tay Đức Maria Vô Nhiễm Nguyên Tội và Thánh Tâm Chúa Giêsu, để các Ngài giúp chúng ta biết sống quảng đại mỗi ngày, và loan báo giá trị của sự sống con người với niềm vui biết rằng chúng ta là các người con được yêu thương của Thiên Chúa.”
Từ nhiều thập niên qua, luật phá thai đã được nhiều chính quyền trên thế giới chấp thuận. Người ta thường biện minh cho việc giết người này dưới nhiều chiêu bài khác nhau và nhiều phong trào khác nhau. Phong trào nữ quyền khẳng định nữ giới có toàn quyền trên cái bụng của mình. Bụng tôi là của tôi, tôi có quyền muốn làm gì với nó thì làm. Vì thế, việc phá thai không liên quan gì tới ai và nó là quyền của riêng tôi, muốn có con hay muốn huỷ hoại đứa con đó. Nhiều chính quyền để tránh dùng từ phá thai thì tìm ra một kiểu nói quanh xem ra rất là nhân đạo, tử tế và có lý: đó là “sức khoẻ sinh sản”, phá thai vì sức khoẻ của bà mẹ, giết đứa con để bảo vệ sức khoẻ của bà mẹ. Giết con để bảo vệ sức khoẻ của mẹ nhân danh quyền được sống khoẻ mạnh. Giết người để cứu người. Nhưng cho dù người ta có dùng các kiểu nói hay đẹp tới đâu đi nữa, phá thai vẫn là tội giết người. Và không có gì có thể biện minh cho hành động giết người, đặc biệt đây là mạng sống của các thai nhi, vô tội và không phương thế tự vệ.
Để biện minh và làm nhẹ tội giết người nhiều người kể cả nhiều khoa học gia cho rằng phôi thai chưa phải là người, mà chỉ là một nhóm tế bào đang phát triển mà thôi, nên không có giá trị là người và không có các quyền của con người. Nhưng đó chỉ là một kiểu đánh lạc hướng dư luận. Giá cha mẹ của họ cũng đã lý luận như thế thì họ đã không có cơ may chào đời, lớn lên trưởng thành, và giờ đây ngồi đó mà lý luận một cách lệch lạc và bệnh hoạn như vậy, để biện minh cho hành động giết người qua việc phá thai, sát hại các thai nhi còn trong lòng mẹ. Cũng để lấp liếm tội giết người và nhất là dẹp yên tiếng nói trách móc của lương tâm luật cho phép phá thai giới hạn tháng tuổi của thai nhi, làm như thể khí giết thai nhị cho tới 3 tháng tuổi thì họ không có tội, còn trên 3 tháng trở lên mới là tội giết người. Nhưng cũng có những luật lệ cho phép giết các thai nhi cho tới 8 tháng, và bằng cách cắt chặt bào thai trong lòng mẹ, rồi dùng ống hút các phần thân thể của thai nhi bị cắt chặt đó ra ngoài. Đây đã là điểu chính quyền của Tổng thống Bill Clinton cho phép. Và kỹ thuật phá thai này được sử dụng tại nhiều nơi trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam, là một trong các quốc gia có nạn phá thai cao nhất thế giới. Trong các thập niên 1980-1990 tại một vài nhà thương phá thai ở Canada người ta vất các trẻ em sinh ra còn sống vào thùng rác để cho các em chết trong đó, mà không thương tiếc gì. Và các bác sĩ phá thai nhận tiền thù lao rất hậu hĩnh. Chúng ta có thể định nghĩa phá thai là một kỹ nghệ giết người trên thế giới ngày nay.
Và cái guồng máy giết người ấy hằng năm huỷ hoại sinh mạng của 50 triệu thai nhi. Nói là 50 triệu theo ước tính phòng chừng, vì thực ra không có thống kê chính thức nào cho biết số trẻ em bị giết trong lòng mẹ trên thế giới hằng năm là bao nhiêu. Vì bên cạnh các nhà thương cho phép phá thai có biết bao vụ phá thai lén lút khác nữa, mà không có ai có thể thống kê nổi. Với con số đó thế giới tân tiến chúng ta đang sống là một thế giới sát nhân. Và giữa chủ trương của Đảng Dân chủ Mỹ cổ vũ tự do phá thai, nghĩa là giết các trẻ em trong lòng mẹ, và chủ trương của Đảng Cộng hoà, trong đó hàng lãnh đạo kể từ gia đình của Tồng thống Bush trở đi nắm kỹ nghệ sản xuất và bán vũ khí trong tay, tạo chiến tranh để gửi các thanh niên Mỹ đi chiến đấu và chết đó đây trên thế giới, kỹ nghệ giết người chỉ đổi tên. Có khác biệt chăng là một bên giết thai nhi, còn bên kia giết thanh niên, là các trẻ em đã được nuôi nấng học hành và trưởng thành.
Linh Tiến Khải
