Một cuộc nghiên cứu quy mô lớn về những cặp song sinh ở Bắc Âu đã hé lộ vai trò chung của di truyền và môi trường đối với nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Manh mối ung thư từ song sinh
Một cuộc nghiên cứu quy mô lớn về những cặp song sinh ở Bắc Âu đã hé lộ vai trò chung của di truyền và môi trường đối với nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Ảnh: Shutterstock
Nếu anh chị em song sinh cùng trứng bị chẩn đoán ung thư, nguy cơ người còn lại bị ung thư cũng gia tăng, dù mắc cùng loại hoặc phát một dạng khác, theo nữ trưởng nhóm nghiên cứu Lorelei Mucci, trợ lý giáo sư Khoa Dịch tễ học của Đại học Harvard (Mỹ). Điều này cho thấy một số gia đình cũng chia sẻ nguy cơ chung mắc bất cứ dạng bệnh ung thư nào, dựa trên gien di truyền. Tuy nhiên, ảnh hưởng của gien di truyền lại có khác biệt lớn dựa trên từng loại ung thư. Chẳng hạn, ung thư tinh hoàn, da và tuyến tiền liệt lại được chứng minh bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi gien di truyền; trong khi ung thư phổi, ruột kết và trực tràng dường như bị dẫn dắt bởi các yếu tố môi trường, theo nữ chuyên gia.
Không chỉ là do di truyền
Trong cuộc nghiên cứu, các chuyên gia Mỹ đã phân tích tình trạng sức khoẻ của khoảng 80.000 người là song sinh cùng trứng và khoảng 123.000 song sinh khác trứng tại 4 quốc gia Bắc Âu, bao gồm Đan Mạch, Phần Lan, Na Uy và Thuỵ Điển. Những người này được theo dõi trung bình suốt 32 năm, với dữ liệu được thu thập từ năm 1943 đến 2010. Sở dĩ phải nghiên cứu các cặp song sinh nếu muốn tìm hiểu sự đóng góp của gien di truyền ở một dạng bệnh cụ thể, như ung thư, điều này do song sinh cùng trứng chia sẻ 100% số gien di truyền, trong khi song sinh khác trứng chỉ chiếm khoảng một nửa, như các anh chị em khác trong gia đình. Do vậy, sự khác biệt về gien di truyền giữa hai dạng song sinh cho phép các nhà nghiên cứu kiểm tra những mối liên hệ giữa ung thư và di truyền, tháo bỏ vướng mắc lâu nay về những nghi ngờ giữa ung thư và môi trường sống chung.
Kết quả cho thấy khoảng 1/3 số người tham gia phát triển ung thư trong quá trình nghiên cứu, và các chuyên gia phát hiện, về mặt tổng quát, nguy cơ mắc ung thư ở các cặp song sinh không cao hơn so với mặt bằng dân số chung. Tuy nhiên, khi một thành viên trong cặp song sinh bị chẩn đoán mắc ung thư, người còn lại đối mặt với nguy cơ cao hơn đến 14% so với dân số chung. Còn ở song sinh khác trứng, nguy cơ chỉ tăng 5% nếu anh chị em còn lại của họ mắc bệnh. Từ đó, có thể rút ra kết luận rằng “ung thư không chỉ do yếu tố di truyền hoặc môi trường, mà là sự kết hợp của cả hai”, theo bác sĩ Stephanie Bernik của Đại học Lenox Hill thuộc TP.New York.
Ảnh hưởng dao động theo loại ung thư
Để tìm tòi sâu hơn về vấn đề này, các nhà nghiên cứu phân tích 23 loại ung thư và so sánh mức độ ảnh hưởng của di truyền đối với từng loại. Nhìn chung, ước tính khoảng 33% nguy cơ ung thư thừa hưởng qua gien. Một số ung thư cụ thể còn mang theo nguy cơ di truyền bổ sung. Chẳng hạn, đối với ung thư tinh hoàn, nguy cơ một người mắc căn bệnh này sẽ cao gấp 12 lần nếu anh em song sinh khác trứng của mình đã nhận được chẩn đoán có ung thư, và tăng vọt lên 28 lần trong trường hợp song sinh cùng trứng. Các nhà điều tra cũng xác định vai trò vô cùng mạnh mẽ của gien di truyền trong ung thư tế bào hắc tố (58%), tuyến tiền liệt (57%) và ung thư da (43%). Còn ở các loại ung thư khác, nguy cơ mắc ung thư buồng trứng chiếm 39%, thận (38%), vú (31%) và niệu đạo (27%).
Đây là cuộc nghiên cứu đầu tiên cung cấp ước tính dựa trên nguy cơ gia đình cho từng loại ung thư, theo báo cáo đăng trên chuyên san Journal of the American Medical Association. Các chuyên gia hy vọng những phát hiện này sẽ hỗ trợ giới bác sĩ trong việc tư vấn bệnh nhân khi đối mặt với nguy cơ ung thư, đặc biệt trong trường hợp họ có thân nhân từng phát bệnh ung thư. “Các yếu tố di truyền, không may là chúng ta chẳng thể nào thay đổi được, nhưng có nhiều yếu tố khác trong lối sống nếu thay đổi vẫn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư”, theo chuyên gia Mucci. Ví dụ, nếu anh em của bạn mắc ung thư phổi, dù nguy cơ của bạn có cao, nhưng vẫn còn thể giảm rủi ro bằng cách cai thuốc lá.
