Mô hình cảnh báo nước biển dâng

Sống cạnh những con sóng ở thành phố biển Quy Nhơn (Bình Định), Trần Đào Hải Ngọc tâm niệm phải giúp người dân chủ động hơn, an toàn hơn trong mỗi mùa mưa bão. Và điều này đã thôi thúc Ngọc làm ra mô hình cảnh báo nước biển dâng.

Trần Đào Hải Ngọc (giữa) thuyết trình về mô hình sa bàn cảnh báo nước biển dâng – Ảnh: Tâm Ngọc

Mô hình này đoạt giải nhì cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng tỉnh Bình Định năm 2015 (do Liên hiệp Hội Khoa học – Kỹ thuật, Sở GD-ĐT, Sở Khoa học – Công nghệ, Tỉnh đoàn tổ chức).

Ám ảnh từ những cơn bão

Hải Ngọc hiện là sinh viên năm nhất Trường ĐH Y Dược Cần Thơ. Ngọc thực hiện đề tài khoa học khi còn đang học lớp 12 Trường THPT Quốc Học (TP.Quy Nhơn).

Ngọc chia sẻ: “Ban đầu gia đình em can ngăn vì lo ảnh hưởng tới kết quả thi cuối cấp và tuyển sinh của em. Nhưng điều này đã thôi thúc trong em từ lâu và em phải làm cho được. Những con sóng mùa bão lũ, những phận người mong manh trước biển như một nỗi ám ảnh mà em không thể dứt ra nếu không làm được điều gì đó”.

Nhà Ngọc ở gần biển. Cô đã nhiều lần chứng kiến cảnh những con sóng dâng cao khiến nhiều căn nhà sát biển bị sạt lở, thậm chí đổ sụp. Kinh hoàng hơn, trong một trận bão, nước biển dâng đã cuốn đi một người hàng xóm của Ngọc. Những ký ức đó cứ luẩn quẩn trong đầu một cô gái đa cảm và mạnh mẽ.

“Lúc nào em cũng thắc mắc: Vì sao hiểu biết về biến đổi khí hậu của cộng đồng cư dân ven biển còn thấp? Các tác động nào làm ảnh hưởng đến nhận thức của bà con? Đâu là giải pháp để cải thiện thực trạng đó?”, 3 câu hỏi lớn thôi thúc Ngọc đi tìm lời giải đáp.

Cô học trò xác định việc tìm kiếm một mô hình truyền thông phù hợp với bà con ngư dân vùng ven biển để họ hiểu biết và thích ứng với biến đổi khí hậu là rất cần thiết. Nhiều công trình, dự án đã nêu ra các vấn đề về lý luận và thực tiễn trong công tác xây dựng mô hình giáo dục cộng đồng với biến đổi khí hậu, nhưng truyền thông bằng mô hình trực quan thì chưa có. Vậy là Ngọc bắt tay nghiên cứu “Mô hình sa bàn mô tả quá trình nước biển dâng gây ngập lụt, góp phần hạn chế hậu quả do biến đổi khí hậu đối với các vùng ven biển”.

Mang tính ứng dụng cao

Hải Ngọc cho biết mô hình cảnh báo nước biển dâng gồm 2 phần: Sa bàn mô phỏng các khu vực địa hình, các khu dân cư ven biển và thiết bị kỹ thuật mô tả hiện tượng nước biển dâng. Phần quan trọng nhất là hộp kỹ thuật điện tử báo mực nước dâng, bao gồm một hệ mạch điều khiển cảm biến siêu âm SRF05, một hệ thống đèn, chuông báo động và một máy sấy hoạt động chế độ nóng tỏa nhiệt làm tan đá (băng) dùng để mô phỏng hiện tượng nước biển dâng.

Nguyên lý hoạt động của mô hình sa bàn khá hiệu quả. Khi bật nguồn trên màn hình led thể hiện mực nước an toàn và hệ thống đèn hiệu báo màu xanh. Khởi động hệ thống tỏa nhiệt nóng, thước đo nhiệt độ hiển thị nhiệt độ tăng lên, đá trong hộp bắt đầu tan chảy (băng tan chảy vào đại dương làm tăng dần mực nước tại các vùng ven biển) và hệ thống đèn báo hiệu sẽ chuyển sang trạng thái báo động liên tục từ màu xanh đến màu vàng.

Mực nước càng lên cao hệ thống đèn báo hiệu sẽ chuyển sang trạng thái báo động liên tục từ màu vàng đến màu đỏ. Lúc này, cộng đồng và chính quyền địa phương phải triển khai nhanh các kế hoạch ứng phó như: chằng chống nhà cửa, xây dựng kè chắn sóng, đắp bờ bao, di chuyển tàu thuyền, di dân đến nơi an toàn… Tuy nhiên, nhược điểm của mô hình này là còn khá cồng kềnh. Chính vì vậy, mặc dù đưa ra được ý tưởng hay, mô hình hiệu quả nhưng lại không được mang đi dự thi ở cuộc thi khoa học cấp quốc gia.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Tố Trân, giám khảo chấm giải, cho biết: “Việc tìm kiếm một mô hình truyền thông phù hợp với đối tượng cư dân ven biển nhằm tăng hiểu biết và thích ứng với biến đổi khí hậu là vấn đề mang tính cấp thiết đặt ra trong thực tiễn truyền thông về công tác ứng phó với biến đổi khí hậu tại vùng ven biển Bình Định”. Còn cô gái trẻ Trần Đào Hải Ngọc thì ấp ủ ước mơ: “Sau này khi sản phẩm được hoàn thiện hơn, hy vọng nó sẽ được sử dụng rộng rãi ở nhiều tỉnh thành ven biển để giúp người dân có thể hạn chế thiệt hại của tình trạng nước biển dâng”.

Tâm Ngọc