Tỉ đô vẫn khó thoát ngập

TS Hồ Long Phi, Giám đốc Trung tâm quản lý nước và biến đổi khí hậu (ĐH Quốc gia TP.HCM), vừa đưa ra cảnh báo tình trạng mưa là ngập ở TP.HCM khó có thể thay đổi.

Nguyên nhân vì sao?

Câu trả lời của TS Hồ Long Phi là do biến đổi khí hậu khiến ngày càng có nhiều trận mưa vượt tần suất thiết kế hệ thống thoát nước của TP, đỉnh triều cường cũng tăng cao theo từng năm.

Thiết kế thấp hơn thực tế

Cụ thể, tần suất thiết kế hiện nay theo quy hoạch tổng thể hệ thống thoát nước của TP.HCM đến năm 2020, đối với tuyến cống cấp 3 là mưa 75,88 mm trong 3 giờ; tuyến cống cấp 2 là mưa 85,36 mm; kênh, rạch chính cấp 1 là mưa 95,91 mm trong 3 giờ, đỉnh triều thiết kế là +1,32 m. Trong khi trên thực tế, theo Trung tâm điều hành chương trình chống ngập nước  (TTĐHCTCNN) TP, trận mưa cực lớn kéo dài 3 giờ vào chiều 6.9 vừa qua trên địa bàn TP.HCM, ngay trong thời gian đầu của trận mưa, cường độ mưa đã đạt đến lưu lượng 100 mm/giờ (trạm Cầu Bông), 90 mm/giờ (trạm Quang Trung), lưu lượng mưa lớn nhất sau trận mưa là 122,3 mm (trạm Cầu Bông, Q.Bình Thạnh).

TS Hồ Long Phi nhận định: “TP.HCM trước kia mưa 30 – 40 mm là ngập, nay có thể chịu được những trận mưa đến 80 mm. Nhưng vừa rồi gặp trận mưa hơn 120 mm nên chịu thua thôi. Trong lịch sử, TP.HCM đã từng có trận mưa đến 145 mm. Rồi đây sẽ có những trận mưa 150 mm và đến lúc có thể lên đến 200 mm. Những trận mưa cực lớn như vậy, không có hệ thống thoát nước nào của TP chịu nổi”.

3 khó khăn lớn

Trên 1 tỉ USD đã được TP bỏ vào cuộc “đại phẫu” hệ thống thoát nước, những chiếc cống hộp đường kính đến 2 m được lắp đặt thay thế cho những đường ống cống nhỏ. Nỗ lực này – theo TS Hồ Long Phi – đã mang lại hiệu quả chống ngập trên diện tích khoảng 3.000 ha ở khu vực trung tâm TP. Tuy nhiên, “chừng đó tiền nghe thì nhiều, nhưng chẳng đáng là bao so với nhu cầu của TP cần gấp 5 lần như vậy. Rồi thì đang khởi đầu bỗng khựng lại do khủng hoảng kinh tế. Một loạt dự án bày ra lại để đó do hết vốn. Mà vốn cho các dự án chống ngập phần lớn đều vay của nước ngoài. Trước đây, việc vay vốn còn dễ do VN lúc đó còn là một nước nghèo. Nay vay khó vì VN đã được xếp vào ngưỡng các nước có thu nhập trung bình”, TS Phi nói.

Ngoài khó khăn thứ nhất về vốn, khó khăn thứ hai, theo TS Phi là ở cơ chế. Trước đây bộ máy điều hành chống ngập của TP do Sở Giao thông công chánh (nay là Sở Giao thông vận tải) điều hành. Các dự án chống ngập lại được giao cho các đơn vị khác nhau quản lý như Sở Xây dựng đảm nhận dự án Tân Hóa – Lò Gốm, Sở Giao thông công chánh đảm nhận dự án kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, Sở Nông nghiệp – Phát triển nông thôn quản lý dự án Tham Lương – Bến Cát… Sau đó, việc quản lý riêng lẻ này đã được gom chung lại thành một đầu mối, khi UBND TP thành lập TTĐHCTCNN TP. Tuy nhiên, “gọi là TTĐHCTCNN nhưng muốn làm gì cũng phải xin ý kiến sở này, sở kia. Nếu muốn thực sự thay đổi, trung tâm phải có thực quyền, được giao quyền”, TS Phi nói.

Khó khăn thứ 3 của chuyện chống ngập là nhận thức của người dân chưa cao khi hành vi xả rác xuống kênh rạch, cống rãnh vẫn cứ diễn ra hằng ngày.

Giải pháp nào ?

TP.HCM đang đi đúng hướng trong bài toán chống ngập, đó là giải quyết hạ tầng thoát nước ở khu vực trung tâm TP trước. Tuy nhiên, theo TS Hồ Long Phi, việc đầu tư hệ thống thoát nước ở nội thành hiện nay chưa đủ, phạm vi giải quyết chỉ mới được khoảng 100 km2, trong khi diện tích đô thị hóa ở TP.HCM hiện nay đã lên trên 600 km2. Để đầu tư hạ tầng thoát nước cho phần còn lại, phải có vốn, trong khi ngân sách không thể đáp ứng nổi nhu cầu vốn cho chống ngập lên đến cả chục tỉ USD. Nguồn vốn tư nhân thời gian qua đã được huy động rất nhiều vào các dự án bất động sản, hạ tầng giao thông (có khả năng sinh lợi), trong khi dự án thoát nước thì hầu như không có nhà đầu tư tư nhân nào bỏ vốn vào.

Trong điều kiện nguồn vốn ngân sách quá ít như hiện nay, theo TS Hồ Long Phi, TP không nên đầu tư dàn trải, mà nên tập trung vào những dự án cốt lõi; phần còn lại vận động sự góp sức của các nguồn lực xã hội. Kế đến là nên ưu tiên giải quyết những điểm ngập gây thiệt hại nặng nhất.

Mai Vọng