Thánh lễ An táng Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan

Ngày 21.08.2014, tại Nguyện đường Bát phúc của Tu đoàn Bác Ái Xã Hội, Thánh lễ an táng Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan đã được cử hành cách long trọng vào lúc 9g00 do Đức cha Giuse Vũ Duy Thống, Giám mục Giáo phận Phan Thiết chủ tế.

Đồng tế với Đức Giám mục Phan Thiết còn có 14 Giám mục khác của các giáo phận: Hà Nội, Huế, Lạng Sơn, Bùi Chu, Vinh, Đà Nẵng, Kontum, Ban Mê Thuột, Đà Lạt, Xuân Lộc, Bà Rịa, Mỹ Tho, Cần Thơ, Long Xuyên (Đức cha Phụ tá) và Đức ông Barnabê Nguyễn Văn Phương cùng 200 linh mục đến từ nhiều giáo phận và dòng tu. Đông đảo quý tu sĩ nam nữ, quý vị trong linh tông huyết tộc của Đức cố Giám mục Phaolô và hàng ngàn người từ nhiều giáo xứ của giáo phận. Cả anh chị em lương dân cũng đến hiệp thông.

Trước Thánh lễ, cộng đoàn được nghe đọc lại tiểu sử và di chúc của Đức cha Phaolô. Sau đó là các điện văn phân ưu từ khắp nơi, đặc biệt, có điện văn phân ưu của Đức Hồng y Pietro Parolin, Quốc Vụ khanh Toà Thánh; Đức Hồng y Fernando Filoni, Bộ trưởng Bộ Rao giảng Tin Mừng cho các dân tộc; Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli, Đại diện Toà Thánh; Đức Tổng Giám mục Phaolô Bùi Văn Đọc, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam.

Mở đầu Thánh lễ, Đức cha chủ tế mời gọi cộng đoàn:

Nếu như trong các thánh lễ trước đây Đức cha Phaolô cử hành trong tư cách là chủ tế hiến dâng của lễ cầu dâng cứu độ cho tất cả mọi người, thì hôm nay ngài diện diện giữa cộng đoàn ấm áp với mọi thành phần trong Hội Thánh Việt Nam là trong tư cách của của lễ, ngày hôm nay được mọi người hiến dâng cho Thiên Chúa… Xin cộng đoàn chung lời cầu nguyện để của lễ hiến dâng đời ngài được Thiên Chúa chuẩn nhận, thanh luyện và thánh hoá, mở cửa thiên đàng cho ngài và dẫn dắt ngài vào quê hương vĩnh phúc.

Trong phần giảng lễ, Đức cha Giuse suy niệm Tin mừng Mt 5,1-12a về mối phúc thứ nhất “Phúc cho ai có tinh thần nghèo khó”, là tâm niệm sống của Đức cố Giám mục Phaolô:

“Cách nay 2 năm, khi chuẩn bị khánh thành nguyện đường Tu đoàn Bác Ái Xã Hội, chuyện trò với Đức cha Phaolô, được biết ước nguyện của ngài là trình bày một nguyện đường gói gọn cả “Bài giảng trên núi”: vị trí phải ở trung tâm của cộng đoàn, như xưa Chúa Giêsu ngồi đó, môn đệ vòng trong, dân chúng vòng ngoài và xa hơn là cỏ xanh ngút mắt; cấu trúc phải là bát giác hình tượng hoá “tám mối phúc thật” và chất liệu phải đơn sơ nhưng giàu ý nghĩa biểu trưng, như cộng đoàn thấy đây. Nghe xong, nhất là vào phòng khách, dừng chân trước bức phù điêu “Chúa Giêsu rửa chân cho các môn đệ”, mới hiểu tấm lòng của ngài gắn bó thế nào với bát phúc, hay cụ thể hơn với mối phúc thứ nhất dành cho người nghèo. Và đó cũng chính là nét tiêu biểu trong đời Đức cha Phaolô, xin chia sẻ với cộng đoàn trong thánh lễ an táng ngài hôm nay.

1. Từ một xác tín “phúc cho người nghèo”

Nếu trong “tám mối phúc thật” như bài Phúc Âm ghi lại, mối phúc dành cho người nghèo đứng vị trí đầu tiên, khiến một cách nào đó người ta hiểu đây là mối phúc phổ biến nhất, chẳng những vì nghèo thường là số đông lúc nào và ở đâu cũng dễ dàng gặp thấy, mà còn vì nghèo thường dắt díu cả gia đình dòng tộc như nghèo đói, nghèo cực, nghèo khốn, nghèo khổ… Nghèo có ai ham, và nghèo có xã hội nào thích. Nhưng nếu Chúa Giêsu dạy “phúc cho ai có tinh thần nghèo khó” thì chẳng phải Người tôn vinh sự nghèo khổ, mà ngược lại chỉ muốn cho thấy nghèo có thể là cơ hội để làm giàu về hạnh phúc Nước Trời. Sau này Giáo Hội nhận diện giá trị của đời sống nghèo, vì đó là theo gương Chúa Giêsu hiến mình vì Nước Trời, nhất là khi thanh thoát với của cải vật chất, người ta sẽ tín thác hơn vào tình yêu của Thiên Chúa quan phòng và dễ dàng cảm thông sẻ chia hơn với những người đồng cảnh ngộ.

Đức cha Phaolô đã sống mối phúc này với niềm xác tín đầy đặn. Những ai có dịp sống gần ngài đều công nhận như vậy. Cha Etcharren, nguyên bề trên Hội Thừa Sai Paris (MEP), là cha sở của Đức cha Phaolô trước đây ở Đông Hà, Quảng Trị, nhận định: Đức cha Phaolô là một người vô cùng lạc quan, trong cuộc sống cũng như trong sứ vụ, cách riêng thời chiến tranh ly tán và dịp tản cư vào Nam, ngài đã vui vẻ nhận cảnh sống nghèo và sẵn sàng chia sẻ cũng như cưu mang những người nghèo gặp được trên đường.

2. Đến bận tâm mục vụ “lo cho người nghèo”

Không chỉ trong đời sống riêng mà còn trong sinh hoạt mục vụ, Đức cha Phaolô đặc biệt quan tâm đến người nghèo, làm sao cho những người yếu thế này được nâng đỡ về tinh thần, giúp đỡ về vật chất và bênh đỡ khỏi những thiệt thòi về quyền lợi nhân sinh cũng như kinh tế. Có thể bảo đây chính là bận tâm lớn nhất của ngài, khi còn là linh mục hay khi đã nhận thêm trọng trách giám mục. Chẳng phải nói đâu xa, mới thứ Năm tuần trước, ngày 14/8, trong Hội nghị cấp tỉnh, phát biểu về “mô hình xây dựng đời sống văn minh tại các vùng dân cư”, ngài còn nêu lên kinh nghiệm: một lần đi mục vụ vùng Long Hương nơi cực bắc Giáo phận Phan Thiết, cách đây chừng 150 km, ngang qua một bãi rác thấy có nhiều gia đình lầm than bới tìm cuộc sống trên đống phế thải, vừa tổn hại sức khoẻ thân xác vừa tổn thất năng lực tinh thần, ngài đã giải quyết không đắn đo là lo cho 19 gia đình ấy có chỗ định cư, rồi đề nghị việc làm mới để người lớn có thể ổn định cuộc sống và trẻ thơ có điều kiện đến trường.

Phúc cho người nghèo, nhưng cũng phúc cho người biết chăm lo cho người nghèo. Cuộc đời Đức cha Phaolô là một dấu ấn không quên liên quan đến những người lâm cảnh túng quẫn mọi mặt, nhất là vào thời kỳ tao loạn phải dắt díu gánh gồng cô nhi người trẻ từ vĩ tuyến 17 vào Nam lập nên xứ Đông Hà nay còn đó, hay trường trại “Bồ câu Trắng” nay thành xứ Thánh Linh cận kề đây. Nhiều cô nhi năm nào giờ đã trưởng thành và chẳng bao giờ quên người cha đã cho mình cuộc sống xã hội, để xưng hô với ngài “bố bố-con con” nghe ấm áp tình cảm gia đình.

3. Để hình thành Tu đoàn Bác Ái Xã Hội, đem “Tin Mừng cho người nghèo”

Khi được Toà Thánh chọn làm Giám mục phó giáo phận Phan Thiết vào năm 2001, Đức cha Phaolô đã không ngần ngại chọn khẩu hiệu “Tin Mừng cho người nghèo” vốn đã là châm ngôn sống của ngài từ lâu. Với chức giám mục, nếu điều bất lợi là không còn được sống gần gũi với người nghèo như trước kia nữa, thì điều thuận lợi hơn là thực hiện được nhiều chương trình phát triển cho người nghèo không phân biệt lương giáo, từ dự án “đập nước tưới tiêu” cho vùng nông thôn khô cằn lửa cháy vùng Tân Hà (dân địa phương quen gọi là đập “cha Hoan”), đến những dự án “chăn nuôi gia súc” hàng trăm con, không chỉ để cải thiện đời sống mà còn hướng đến tích luỹ làm giàu. Hồi chưa về Giáo phận Phan Thiết, nghe ngài báo cáo trong các Hội nghị thường niên Hội đồng Giám mục, nhất là thấy ngài coi trọng việc làm cụ thể hơn là tư duy lý thuyết, thú thực tôi không hiểu lắm, nhưng khi được mắt thấy tại chỗ, tôi đã bị thuyết phục: đúng là muốn đem Tin Mừng cho người nghèo, trước hết cần đem bác ái vào xã hội.

Thảo nào, trong nhiệm kỳ 2 làm chủ tịch Uỷ ban Bác ái Xã hội, năm 2004, ngài đã mạnh dạn thành lập Tu đoàn cùng tên gọi với Uỷ ban ngài đặc trách, với linh đạo truyền giáo qua nẻo bác ái, trong ước nguyện mỗi thành viên tu đoàn trở thành “Tin Mừng cho người nghèo”. Tại lối vào Tu đoàn đây, chắc cộng đoàn cũng kịp nhìn thấy tấm bảng ghi chữ “Thiên Thảo Đường”. Đó là chương trình thuốc chữa bệnh miễn phí tại vùng dân cư này cũng như tại các giáo điểm do ngài thiết lập, và theo nhãn giới của bài Phúc Âm, đây chính là “Tin Mừng cụ thể cho người nghèo” mọi lúc mọi nơi.

Đó là đôi nét khái quát về hành trình sống “bát phúc” của Đức cha Phaolô. Sống được như thế, vì ngài đã chọn Chúa trong người nghèo làm hạnh phúc. Những gì ngài tâm huyết chọn lựa và thực hiện chắc đã được Chúa lượng giá. Hôm nay, trong Thánh lễ an táng, chỉ xin Chúa nhớ lại lòng thương xót ngàn đời của Chúa, thương thanh tẩy lỗi lầm và ban hạnh phúc đời đời cho Đức cha Phaolô, người tôi trung đã hết lòng phụng sự Chúa và phục vụ Giáo Hội.

Và thưa Đức cha Phaolô, sinh thời ngài đã sống gắn bó với bát phúc, nhất là với “mối phúc dành cho người nghèo”, hôm nay cộng đoàn cầu nguyện cho Đức cha đạt tới đích điểm hạnh phúc là chính Thiên Chúa hằng sống, và một khi rời “Thiên Thảo Đường” đây để về thiên đường vĩnh phúc, xin Đức cha cũng nhớ đến mọi người đang thương mến cầu nguyện cho ngài. Amen”.

Sau lời nguyện hiệp lễ, linh mục niên trưởng Phanxicô Xaviê Phạm Quyền thay mặt Linh mục đoàn Phan Thiết từ biệt Đức cha Phaolô và linh mục tiên khởi của Tu đoàn, cha Giuse Đặng Văn Tiếp, dâng lời cảm tạ quý Đức cha, quý cha, quý tu sĩ nam nữ và cộng đoàn.

Sau nghi thức tiễn biệt do cha Niên trưởng cử hành, linh cữu Đức cha Phaolô được đưa đến trước nguyện đường Bát phúc, an táng trong phần mộ theo di chúc ngài để lại. Đức Tổng giám mục Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng chủ sự nghi thức trước phần mộ.

Đứng trước mộ phần giữa những hàng cây xanh, cộng đoàn phụng vụ cùng trầm tư tĩnh lặng, cảm nhận cuộc sống như được nối dài đến cõi thiêng liêng.

Mồ mả là chốn thiêng liêng nhất trong tâm thức người Việt. Mồ yên mả đẹp bao giờ cũng là phần thưởng lớn nhất và cũng là cuối cùng của một đời người. Trong mạch thời gian, sự sống và cái chết đổi chỗ lẫn nhau. Sự sống thay đổi chứ không mất đi.

Sự tôn trọng đối với người đã chết hoà chung với sự tôn trọng đối với người còn sống. Ngôi mộ Đức cha Phaolô nằm trước nguyện đường có tiếng chuông ngân, có lời kinh hạt, có thánh lễ hằng ngày, giữa đoàn con cái Tu đoàn với cây xanh ruộng vườn nương rẫy. Một vòng đời đi qua, giống như một đoạn đường từ nhà ra đồng ruộng, lên rừng, rồi lại về nhà… Con người sinh ra ở trần gian không phải để rồi vĩnh viễn cư ngụ tại đó, trái lại, đây chỉ là khởi đầu một cuộc hành trình về với Chúa.

Một cuộc sống hiến dâng phục vụ được ân thưởng bằng một cái chết bình yên. Trong sự tiễn đưa nghĩa tình của mọi thành phần dân Chúa, trong sự đón nhận ấm áp của đất trời… Đức cha Phaolô thật sự vui mừng về với Thiên Chúa tình yêu.

(Theo gpphanthiet.com)