Sáng 30.10, Quốc hội đã nghe báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội về kết quả rà soát quy hoạch, đầu tư xây dựng các dự án thuỷ điện và vận hành khai thác các công trình thuỷ điện.

“Do chưa thực hiện đầy đủ, nghiêm túc quy trình vận hành đơn hồ, liên hồ chứa nên đã ảnh hưởng đến nguồn nước cho sản xuất, sinh hoạt. Thậm chí, đã xảy ra trường hợp cạn kiệt nguồn nước, thiếu nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt, dẫn đến tranh chấp, gây bức xúc cho cộng đồng dân cư”, ông Phan Xuân Dũng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (KH-CN-MT), nêu thực trạng.

Thực trạng khác được nêu trong báo cáo là “việc không thông báo xả nước tại phần lớn các thủy điện nhỏ; chưa đánh giá được hết tác động trong các trường hợp xả lũ khẩn cấp, vỡ đập để xây dựng các phương án ứng phó dẫn đến tình huống bị động, gây thiệt hại, ảnh hưởng đáng kể đối với vùng hạ du, đặc biệt khi có mưa bão, lũ. Việc phối hợp liên ngành, kiểm tra, giám sát trong quá trình xây dựng và thực hiện quy trình tuy có triển khai nhưng chưa thường xuyên và chưa hiệu quả”. Cơ quan thẩm tra đề nghị cần ban hành đủ quy trình vận hành liên hồ chứa cả trong mùa lũ và mùa kiệt trên các lưu vực sông; đồng thời quy định rõ cơ quan đầu mối, chịu trách nhiệm chính, điều phối chung giữa các chủ đập khi các hồ chứa trên cùng lưu vực sông cùng tham gia xả lũ, ứng phó với các sự cố đối với hệ thống liên hồ chứa để khắc phục tình trạng này.

Giải pháp khác được cơ quan thẩm tra đề nghị là ban hành chế tài xử phạt đối với hành vi không thực hiện đầy đủ, đúng quy trình vận hành hồ chứa, gây ảnh hưởng lớn tới sản xuất và sinh hoạt của người dân và vùng hạ du.

Báo cáo thẩm tra cũng nêu một số dự án, công trình thủy điện (TĐ) chất lượng khâu khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát có nhiều hạn chế, gây không ít hệ lụy tiêu cực. Trong khi đó, trách nhiệm, xử lý sai phạm của chủ đầu tư, các chủ thể khác có liên quan khi công trình có chất lượng kém hoặc để xảy ra sự cố chưa được quy định cụ thể. Công tác quản lý an toàn tại các công trình TĐ nhỏ chưa thực sự tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật, tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường. “Thời gian qua, một số sự cố dự án, công trình TĐ vừa và nhỏ khu vực miền Trung, Tây nguyên đã xảy ra, gây thiệt hại về người và tài sản. Sự cố, hiện tượng bất thường tại công trình TĐ Sông Tranh 2 (Quảng Nam) như thấm nước qua thân đập, động đất kích thích… đã ảnh hưởng nhiều đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của cộng đồng dân cư và hiệu quả hoạt động của công trình”, ông Dũng dẫn chứng.

Để khắc phục các bất cập hiện hành liên quan tới các dự án TĐ, Ủy ban KH-CN-MT kiến nghị QH ban hành Nghị quyết về quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thủy điện.

Loại bỏ 424 dự án thủy điện

Báo cáo kết quả rà soát quy hoạch TĐ, Chính phủ cho hay đã loại bỏ 424 dự án; không xem xét đưa vào quy hoạch 172 vị trí tiềm năng; tạm dừng có thời hạn 136 dự án; tiếp tục rà soát, đánh giá 158 dự án. Cả nước hiện còn lại 815 dự án, công trình TĐ; đang vận hành 268 dự án, đang thi công xây dựng và dự kiến khai thác từ nay đến năm 2017 là 205 dự án.

Trả lời báo chí bên lề phiên họp, Phó chủ nhiệm Ủy ban KH-CN-MT QH Lê Quang Huy nhận xét: “Việc Chính phủ chỉ đạo rất quyết liệt, tích cực để rà soát, loại ra được 424 dự án TĐ (trong đó có 6 TĐ vừa, còn lại 418 TĐ nhỏ) cho thấy sự chủ động của cơ quan chức năng, nhưng bên cạnh mặt tích cực, việc loại bỏ đến 34% các dự án TĐ khỏi quy hoạch nói lên phần nào chất lượng quy hoạch TĐ, nhất là TĐ nhỏ”.

Đại biểu Trương Văn Vở (Đồng Nai) đồng quan điểm và cho rằng: “Cần làm rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương và bộ ngành liên quan, trong thực hiện quy trình, quy hoạch”. Theo ông Vở: “Phải chỉ rõ trách nhiệm cụ thể trong quá trình tham mưu cho Chính phủ bổ sung quy hoạch 2 TĐ là Đồng Nai 6 và 6A, cùng 6 dự án TĐ bậc thang. Bởi dự án TĐ bậc thang rất quan trọng, ảnh hưởng đến lưu vực sông ở vùng hạ lưu”.

Bảo Cầm